Khi nói về cuộc chiến đấu bảo vệ biên giới phía Bắc năm 1979, người ta nghĩ ngay đến hình ảnh người chiến sĩ gầy gò, vác khẩu súng B41 trên vai tại cột mốc số 0 Lạng Sơn. Các chuyên gia quân sự và phóng viên chiến trường kỳ cựu đánh giá, đây là bức ảnh biểu tượng nhất của cuộc chiến đấu bảo vệ biên giới phía Bắc năm 1979 nói riêng, tinh thần yêu nước, không chịu khuất phục trước bất cứ thế lực ngoại xâm nào của người Việt Nam nói chung.

Ngôi nhà gia đình ông Trần Duy Cung đã từng sinh sống tại xã Tây Giang (Tiền Hải).

Nhiều năm sau cuộc chiến đấu và khi bức ảnh này xuất hiện trên báo chí, chưa có một cơ quan truyền thông nào đề cập đến người lính trong bức ảnh này là ai. Trăn trở vì điều đó, thầy giáo Trần Trung Hiếu, giáo viên bộ môn Lịch sử, Trường THPT Chuyên Phan Bội Châu (Nghệ An) quyết tâm đi tìm sự thật. Thầy Hiếu kể lại: Tháng 2/2019, tôi viết 1 status ngắn trên facebook cá nhân mong muốn các bậc cao niên, những cựu chiến binh, các nhà khoa học giúp đỡ tôi tìm người lính trong bức ảnh này. Tôi đã dành nhiều thời gian, công sức kết nối, liên lạc qua rất nhiều nguồn tin từ các cấp hội cựu chiến binh, báo chí và cuối cùng đã tìm ra điều mà tôi đã trăn trở hàng chục năm với một bức ảnh lịch sử. Người trong bức ảnh nổi tiếng đó là ông Trần Huy Cung (còn gọi là Trần Duy Cung), quê ở xã Tây Giang, huyện Tiền Hải (Thái Bình). Ông là chiến sĩ Trung đoàn 540, Sư đoàn Bộ binh 327, Quân đoàn 14. 

Chiến sĩ Trần Duy Cung tại cột mốc số 0 Lạng Sơn.

Thầy Hiếu cho rằng, hình ảnh người chiến sĩ hiên ngang vác trên vai khẩu súng lớn, hướng về phía quân xâm lược, bên cạnh là cột mốc số 0 như một lời tuyên bố đanh thép sẵn sàng đáp trả bất cứ đội quân xâm lược nào xâm phạm núi sông, bờ cõi của dân tộc Việt Nam.
Chúng tôi tìm về thôn Nam, xã Tây Giang (Tiền Hải) thì được biết nơi gia đình ông Trần Duy Cung từng sinh sống hiện nay là nơi ở của gia đình ông Nguyễn Bỉnh Phi. Ông Phi là cháu bên vợ của ông Trần Duy Cung. Ông Phi cho biết: Khoảng năm 1993, gia đình chú Cung chuyển vào miền Nam sinh sống và lập nghiệp. Thỉnh thoảng gia đình về quê và ghé qua nhà tôi chơi. Qua các phương tiện truyền thông, tôi được biết chú Cung chính là người lính vác khẩu súng B41 trên vai tại cột mốc số 0 Lạng Sơn, hiện nay bức ảnh này rất nổi tiếng và được coi là biểu tượng của cuộc chiến đấu bảo vệ biên giới phía Bắc năm 1979. Tôi rất tự hào khi gia đình có người chú kiên cường, can đảm. Tôi vẫn thường xuyên giáo dục con cháu phát huy truyền thống tốt đẹp của gia đình, xây dựng quê hương ngày càng đổi mới.
Trong câu chuyện về bố mình, anh Trần Văn Dũng, con trai cả của ông Trần Duy Cung kể: Bố tôi sinh năm 1946, năm 1964 ông nhập ngũ, tham gia chiến đấu tại chiến trường Quảng Trị. Đến khoảng năm 1967, ông xuất ngũ về làm tại Công ty Lương thực Phúc Khánh. Năm 1979, khi quân xâm lược tràn qua biên giới phía Bắc nước ta, bố tôi tái ngũ. Kết thúc chiến tranh, ông trở về địa phương, công tác tại Công ty Lương thực Thái Bình. Từ năm 1982 đến năm 1988, bố tôi về làm ca trưởng ở Nhà máy xay Tiền Hải và nghỉ hưu ở đó. Đến năm 1993, cả gia đình tôi chuyển hẳn vào sinh sống tại thị xã Phú Mỹ, tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu. Tuy nhiên, bố tôi đã mất năm 2015 sau một thời gian dài bệnh nặng.

Trong ký ức của mình về bố, anh Dũng cho biết ông hay kể cho các con nghe những tháng ngày chiến đấu ác liệt của mình, những thời điểm “vào sinh ra tử” ở chiến trường. Vào những dịp như kỷ niệm ngày giải phóng dân tộc thì ông lại càng say sưa kể chuyện chiến đấu với quân thù. Trong cuộc chiến đấu bảo vệ biên giới phía Bắc năm 1979, ông là một trong những người đầu tiên có mặt tại chiến trường Lạng Sơn. Ông cũng hay kể cho các con nghe về việc sử dụng súng B41 để chiến đấu. Với người bình thường thì chỉ bắn được 1 phát, nhưng ông có thể bắn liền 3 - 4 phát mà không bị “phọt” máu tai.

Bà Tô Thị Huê, vợ ông Trần Duy Cung không thể quên ngày chở cậu con trai thứ hai lúc đó mới 4 tuổi đi tiễn chồng ra chiến trường. Hồi đó là cuối năm 1978, sát tết Nguyên đán năm 1979. Những ngày sắp xa gia đình, ông luôn nói với bà: Lần này đất nước lại lâm nguy, anh phải xung phong ra chiến trường để bảo vệ Tổ quốc. Chẳng biết sống chết thế nào, chỉ mong ba mẹ con ở nhà chăm sóc nhau cho thật tốt. Đêm hôm đơn vị ông tập kết tại huyện Thái Thụy, bà chở cậu con trai trên chiếc xe đạp cũ vượt đò Trà Lý sang tiễn chồng, tờ mờ sáng đến nơi thì đơn vị của ông đã rời đi, hai mẹ con lại lủi thủi đèo nhau về.

Chiến tranh đã qua đi nhưng ký ức về một thời oanh liệt của các thế hệ đi trước đã anh dũng chiến đấu vì sự trường tồn của dân tộc sẽ còn mãi. Tự hào biết bao khi trong những thời khắc lịch sử của dân tộc luôn có phần đóng góp của quê hương Thái Bình và những người con anh dũng của quê hương Thái Bình.

Đỗ Hồng Gia